Ngày 16/12/2024, Campuchia chính thức ra mắt nền tảng số mới nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế phi chính thức tham gia vào hệ thống quản lý chính thức của chính phủ. Đây là một sáng kiến trong khuôn khổ Chiến lược Phát triển Kinh tế Phi Chính Thức Quốc gia của Campuchia giai đoạn 2023-2028, với mục tiêu nâng cao năng lực và tính bền vững của khu vực này.
.jpg)
Toàn cảnh buổi lễ
Buổi lễ ra mắt nền tảng số mang tên “Digital Platform for Onboarding the Informal Economy” do Bộ Công nghiệp, Khoa học, Công nghệ và Đổi mới (MISTI) tổ chức, với sự chủ trì của Thủ tướng Hun Manet.
.png)
.png)
Ảnh: Trang chủ nền tảng đăng ký số khu vực phi chính thức
Nền tảng số hoạt động qua trang web www.informal.digitaleconomy.gov.kh và ứng dụng di động có tên CAM-IE. Cổng thông tin và quy trình đăng ký được quy định bởi nghị định do Thủ tướng Hun Manet ký ngày 14/12/2024. Sáng kiến này là một phần trong chính sách ưu tiên thứ tư của Chính phủ Campuchia thuộc nhiệm kỳ thứ 7 của Quốc hội, được công bố từ cuối năm 2023. Chính phủ Campuchia đã phân bổ 100 triệu USD để hỗ trợ thực hiện chiến lược này.
Phát biểu tại buổi lễ ra mắt, Thủ tướng Hun Manet nhấn mạnh rằng nền tảng số được thiết kế để hỗ trợ, không áp đặt thêm gánh nặng cho người lao động trong khu vực kinh tế phi chính thức.
“Mục tiêu chính là giúp đỡ người lao động tham gia tự nguyện, không ép buộc. Đây là cam kết của chính phủ trong việc hiểu rõ hơn về khu vực kinh tế phi chính thức, qua đó cung cấp hỗ trợ kịp thời và hiệu quả hơn,” ông chia sẻ.
Ông cũng khẳng định rằng quá trình đăng ký không nhằm mục đích thu thuế mà để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp và người lao động phát triển.
Bối cảnh và thực trạng kinh tế phi chính thức tại Campuchia
Theo Khảo sát Lực lượng Lao động Campuchia năm 2019, đất nước này có khoảng 7,9 triệu lao động, trong đó chỉ 21,5% (1,7 triệu người) làm việc trong khu vực chính thức, còn lại 6,2 triệu lao động thuộc khu vực phi chính thức.
Kinh tế phi chính thức bao gồm các hoạt động kinh doanh hợp pháp nhưng gặp khó khăn trong việc tuân thủ các yêu cầu hành chính. Các đối tượng chính trong khu vực này bao gồm:
- Doanh nghiệp siêu nhỏ, lao động tự do, và công nhân thời vụ.
- Cá nhân tự kinh doanh không có hợp đồng lao động hoặc nhân viên.
Heng Kaka, một tài xế tuk-tuk tại Phnom Penh, bày tỏ hy vọng rằng hệ thống mới sẽ giúp anh nhận được các quyền lợi xã hội tương tự lao động chính thức. “Chúng tôi không có thu nhập ổn định, chỉ kiếm tiền hàng ngày. Nếu được nhận hỗ trợ từ chính phủ, điều đó sẽ giúp ích rất nhiều,” anh chia sẻ.
Căn cứ pháp lý và cơ quan thực hiện nền tảng
Nghị định phụ số 289 do Thủ tướng Hun Manet ký vào ngày 14/12/2024 đã quy định các thủ tục đăng ký và vận hành nền tảng, các cơ quan thực hiện chính bao gồm:
- Ủy ban Điều phối Phát triển Kinh tế Phi Chính Thức (CCDIE): Điều phối chung các hoạt động liên quan, cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh tế phi chính thức.
- Ủy ban Kinh tế và Kinh doanh số: Điều hành kỹ thuật số.
- Văn phòng dịch vụ một cửa ở các địa phương: Tiếp nhận, kiểm tra và phản hồi đơn đăng ký kinh tế phi chính thức.
Nền tảng này được phát triển nhằm: (i) Thu thập thông tin để xác định danh tính các đối tượng thuộc khu vực kinh tế phi chính thức; (ii) Xác định các nhóm ngành nghề, công việc và loại hình doanh nghiệp trong khu vực này và (iii) Cung cấp cơ sở thông tin để phát triển các chính sách hỗ trợ phù hợp.
Nền tảng áp dụng cho nhiều nhóm đối tượng, bao gồm: (1) Các doanh nghiệp siêu nhỏ, lao động tự do, công việc thời vụ và lao động ngắn hạn; (2) Những cá nhân tự kinh doanh không có hợp đồng với chủ lao động hoặc nhân viên.
Ngoài ra, Ủy ban Điều phối Phát triển Kinh tế Phi Chính Thức cũng được thành lập để giám sát quy trình đăng ký và cấp giấy chứng nhận cho các đối tượng tham gia. Các cơ quan hành chính cấp quận, thành phố, thông qua văn phòng dịch vụ một cửa, có trách nhiệm nhận, xem xét và phản hồi các đơn đăng ký từ người lao động và doanh nghiệp phi chính thức.
Lợi ích từ việc đăng ký tham gia nền tảng
Người lao động và doanh nghiệp đăng ký trên nền tảng mới sẽ nhận được nhiều lợi ích như:
- Miễn thuế: Doanh nghiệp có doanh thu dưới 250 triệu KHR/năm (~62.300 USD) không phải chịu thuế hoặc đóng thuế môn bài.
- Chứng nhận đăng ký: Được cấp giấy chứng nhận chính thức, xác nhận vai trò trong nền kinh tế quốc gia.
- Phát triển kỹ năng: Tiếp cận các chương trình đào tạo nâng cao kỹ năng chuyên môn.
- Dịch vụ tài chính: Hỗ trợ tiếp cận nguồn vốn từ các tổ chức tài chính chính thức.
- An sinh xã hội: Trở thành thành viên Quỹ An sinh Xã hội Quốc gia (NSSF).
- Chăm sóc sức khỏe miễn phí: Được hỗ trợ y tế thông qua Quỹ Bình đẳng Y tế (HEFs) tại các bệnh viện công.
Tại buổi lễ, Thủ tướng Hun Manet khẳng định rằng việc đăng ký hoàn toàn tự nguyện và miễn phí, thể hiện sự cam kết của chính phủ Campuchia trong việc hỗ trợ khu vực kinh tế phi chính thức phát triển một cách bền vững và hiệu quả hơn.
Thực trạng và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam
Kinh tế phi chính thức chiếm một tỷ trọng lớn trong nền kinh tế Việt Nam, với hơn 1,52 triệu hộ kinh doanh cá thể (HKD) và cá nhân kinh doanh (CNKD) ghi nhận tại cơ quan thuế năm 2023, trong đó 807 nghìn CNKD có phát sinh doanh thu, đóng góp hơn 184 nghìn tỷ đồng thuế.
Tuy nhiên, một lượng lớn CNKD và lao động thuộc khu vực này chưa đăng ký kinh doanh, hoạt động tự phát và không được thống kê trong hệ thống chính thức. Điều này tạo ra một số vấn đề:
- Thiếu quản lý và giám sát: Do chưa có quy định pháp lý cụ thể về CNKD, các hoạt động này khó được quản lý chặt chẽ, gây thất thu thuế.
- Thiếu hỗ trợ tài chính và an sinh xã hội: CNKD gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận tín dụng, bảo hiểm xã hội, và các chính sách hỗ trợ từ chính phủ.
- Khó khăn trong pháp lý và giao dịch thương mại: Các CNKD không có tư cách pháp lý rõ ràng, không thể xuất hóa đơn hay ký kết hợp đồng lớn, dẫn đến hạn chế trong mở rộng kinh doanh.
- Những thách thức này đặt ra yêu cầu cấp bách về việc thúc đẩy chính thức hóa khu vực kinh tế phi chính thức để phát huy hết tiềm năng đóng góp vào nền kinh tế và xã hội.
Thông qua việc triển khai nền tảng số hỗ trợ kinh tế phi chính thức của Campuchia, Việt Nam có thể áp dụng một số bài học kinh nghiệm đáng chú ý:
(1) Xây dựng khung pháp lý rõ ràng và minh bạch: Campuchia đã ban hành nghị định và Chiến lược Phát triển Kinh tế Phi Chính Thức Quốc gia để làm cơ sở pháp lý cho việc quản lý và hỗ trợ khu vực kinh tế này. Việt Nam cần có quy định cụ thể về CNKD và HKD, cũng như đơn giản hóa các thủ tục pháp lý để khuyến khích họ tham gia vào hệ thống chính thức.
(2) Phát triển nền tảng số: Nền tảng số của Campuchia cho phép CNKD dễ dàng đăng ký qua các ứng dụng trực tuyến miễn phí, với thời gian xử lý hồ sơ nhanh chóng. Việt Nam có thể học hỏi để xây dựng hệ thống tương tự, tích hợp các chức năng như đăng ký kinh doanh, kê khai thuế, và tiếp cận dịch vụ tài chính.
(3) Khuyến khích thông qua chính sách miễn giảm thuế: Campuchia miễn thuế thu nhập và thuế môn bài cho các doanh nghiệp phi chính thức có doanh thu dưới ngưỡng quy định. Việt Nam có thể áp dụng chính sách miễn giảm thuế tương tự để giảm gánh nặng và khuyến khích CNKD tham gia hệ thống chính thức.
(4) Hỗ trợ tài chính và bảo hiểm xã hội: Việc tích hợp các dịch vụ tín dụng, bảo hiểm xã hội, và chăm sóc sức khỏe trong nền tảng số của Campuchia giúp tạo động lực cho CNKD. Việt Nam có thể xem xét mở rộng các chương trình hỗ trợ tài chính và an sinh xã hội để tạo điều kiện cho CNKD phát triển bền vững.
(5) Truyền thông và đào tạo: Campuchia tăng cường truyền thông để nâng cao nhận thức về lợi ích của việc chính thức hóa. Việt Nam cần triển khai các chiến dịch truyền thông đồng bộ, kết hợp với chương trình đào tạo kỹ năng cho CNKD, giúp họ hiểu rõ hơn về quyền lợi và trách nhiệm khi tham gia vào hệ thống chính thức.
Phạm Văn Thiện
Tài liệu tham khảo:
https://www.khmertimeskh.com/501609152/govt-rolls-out-registration-system-for-informal-economy/
https://www.khmertimeskh.com/501608593/pm-issues-sub-decree-to-register-informal-economy-participants/
https://m.en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/56169-2024-12-16-04-02-41.html
Báo cáo Nghiên cứu hoàn thiện khung khổ pháp lý về cá nhân kinh doanh (Cục Quản lý đăng ký kinh doanh)